Zwrot VAT

Czy zagranicznym przewoźnikom należy się zwrot VAT?

Koncepcja podatku od wartości dodanej (VAT) opiera się na kilku podstawowych filarach. Są to pryncypia, których każde państwo członkowskie musi przestrzegać w celu zminimalizowania barier w przepływie towarów i usług na wspólnym rynku europejskim. Dwa z nich w sposób szczególny dotyczą zwrotu przedsiębiorcom niezarejestrowanym w danym kraju członkowskim podatku VAT z tytułu zakupu na terytorium tego kraju towarów i usług. Jest to zasada neutralności podatku, oraz zasada opodatkowania konsumpcji. Są one realizowane przez prawo do odliczenia lub prawo do zwrotu podatku naliczonego.

Zwrot podatku

Jeżeli zagraniczni przedsiębiorcy nabywają towary i usługi w Polsce w celu świadczenia usług lub dokonywania dostaw towarów na terytorium kraju, to generalnie są zobowiązani do zarejestrowania się w Polsce jako podatnicy VAT, oraz rozliczają podatek na ogólnych zasadach. Przysługuje im wtedy prawo do odliczenia podatku naliczonego. Inaczej jest, gdy te podmioty nie wykonują w Polsce żadnych czynności opodatkowanych. Nie podlegają obowiązkowi rejestracji, nie rozliczają podatku w Polsce, a w związku z tym nie mają prawa do odliczenia. Regulacje wspólnotowe, a w ślad za nimi przepisy krajowe, gwarantują im w zamian prawo do zwrotu podatku. W ten sposób przedsiębiorca zagraniczny nie ponosi ciężaru podatku w kraju, gdzie nie następuje konsumpcja (realizacja zasady neutralności), a koszt podatku jest ostatecznie przenoszony na konsumenta w kraju jego siedziby (realizacja zasady opodatkowania konsumpcji).

Jak stanowi art. 171 dyrektywy 2006/112/WE zwrot VAT podatnikom niemającym siedziby w państwie członkowskim, w którym nabywają towary i usługi lub importują towary podlegające VAT, lecz którzy mają siedzibę w innym państwie członkowskim, dokonywany jest zgodnie z procedurą określoną w dyrektywie 2008/9/WE zaś zwrot VAT podatnikom niemającym siedziby na terytorium Wspólnoty, odbywa się zgodnie ze szczegółowymi przepisami wykonawczymi określonymi w dyrektywie 86/560/EWG (tzw. XIII dyrektywa).

Warto również zaznaczyć, iż dyrektywa 2006/112/WE przewiduje, iż podmioty niemające siedziby na terytorium Wspólnoty, które świadczą w danym państwie członkowskim wyłącznie usługi lub dostawy w stosunku do których zobowiązanym do zapłaty podatku (podatnikiem według polskich przepisów) jest nabywca, również mają prawo do zwrotu podatku od wartości dodanej. Z kolei XIII dyrektywa uznaje, iż przedsiębiorstwa zagraniczne (z krajów trzecich), świadczące w państwie członkowskim usługi transportowe i pomocnicze zwolnione z VAT (w Polsce stawka 0% związana z transportem międzynarodowym), mogą skutecznie starać się o zwrot podatku w tym państwie.

W Polsce procedura zwrotu jest uregulowana w art. 89 ustawy o VAT, oraz w przepisach wykonawczych. Przepisy szczegółowo określają sposób i warunki zwrotu, oddzielnie dla przedsiębiorców z państw członkowskich, oddzielnie dla przedsiębiorców z państw trzecich.

Zasada wzajemności

Szkopuł w tym, że przedsiębiorcy z niektórych państw trzecich nie mają prawa do korzystania z dobrodziejstw opisanych procedur. Przepisy wspólnotowe zezwalają państwom członkowskim na wprowadzenie ograniczeń w stosunku do podmiotów z państw trzecich, które nie gwarantują porównywalnych korzyści odnoszących się do podatków obrotowych (zasada wzajemności). Polskie przepisy o VAT skwapliwie wykorzystują tę możliwość. Dlatego przedsiębiorcy z państw sąsiadujących z Polską, takich jak Rosja, Białoruś i Ukraina, nie mają prawa do zwrotu na warunkach, o których mowa powyżej.

Reverse charge

Nie zawsze oznacza to jednak, iż niemożliwe jest odzyskanie przez nich podatku zapłaconego w cenie towarów i usług zakupionych w Polsce. Szczególną sposobność mają zagraniczne przedsiębiorstwa, które świadczyły usługi w zakresie transportu międzynarodowego do końca 2009 r. Wtedy miejscem świadczenia tych usług było miejsce, gdzie odbywał się transport, z uwzględnieniem pokonanych odległości. Natomiast usługi transportu międzynarodowego, w określonych warunkach, podlegały (i podlegają nadal) opodatkowaniu stawką 0%.

Jeżeli zatem przewoźnicy z państw trzecich wykonywali swoje usługi na terytorium Polski, zaś transport odbywał się na warunkach określonych w art. 83 ust. 3 ustawy o VAT (mówiąc w uproszczeniu transport musiał dotyczyć Polski, oraz kraju spoza Wspólnoty), to w Polsce ich usługa była opodatkowana według stawki 0%. W takiej sytuacji przewoźnicy nie mieli obowiązku rejestrować się w Polsce (choć mieli takie prawo), o ile świadczyli usługi na rzecz podatników posiadających siedzibę, stałe miejsce prowadzenia działalności lub zamieszkania na terytorium Polski. Zaś podatnikiem stawał się automatycznie usługobiorca. Ci podatnicy, a raczej podmioty zobowiązane do rozliczenia podatku, w deklaracji VAT-7 wykazywali jedynie obrót bez kwoty podatku.

Odliczenie na zasadach ogólnych

Oznacza to mniej więcej tyle, że brak rejestracji w Polsce przez przewoźnika z kraju niestosującego wzajemności uniemożliwiał mu odzyskanie podatku z tytułu zakupów tu dokonanych. Fakt rozliczenia podatku przez usługobiorcę nie powodował tego, iż przedsiębiorca transportowy utracił prawo do rejestracji i rozliczenia podatku za lata ubiegłe na zawsze. Gdy dokona rejestracji, będzie mógł ubiegać się o VAT naliczony za pięć lat wstecz, licząc od początku roku, w którym wystąpiło prawo do obniżenia podatku należnego. Wystarczy że złoży za te okresy deklaracje, wykazując kwotę podatku należnego (w wysokości "0") i naliczonego (dotyczącego zakupów w kraju).

Nowelizacja

Jednakże w ten sposób można odzyskać podatek za okresy sprzed nowelizacji przepisów, która obowiązuje od początku 2010 r. Od tego momentu zaczęły obowiązywać regulacje, które bezwzględnie przenoszą na usługobiorcę będącego przedsiębiorcą, obowiązek zapłaty (rozliczenia VAT). Wobec tego wydaje się, iż zagraniczny przewoźnik nie może skutecznie odzyskać VAT naliczonego za 2010 r. rejestrując się i składając deklarację VAT-7.